Ο πατέρας μου συνήθιζε να μισεί τις γάτες. Όταν ήμουν παιδί, δεν μας επιτρεπόταν να έχουμε γάτες μες το σπίτι, αν και ένα γύρος από άγριες γάτες έμπαινε κι έβγαινε από την αυλή μας. Σαν ενήλικος, έχω τρεις γάτες στο σπίτι μου για δεκαπέντε χρόνια και, ο πατέρας μου δεν είχε πρόβλημα ποτέ να γνωρίζει τα ονόματά τους.
Αλλά μερικούς μήνες πριν, ο πατέρας μου βρήκε μία μαύρη γάτα μαζεμένη κάτω από μία δεξαμενή στη φάρμα του. Τώρα, αυτό το γατάκι κάνει ό,τι θέλει μέσα στο σπίτι τους, πηγαίνοντας πάνω κάτω τρώγοντας κροκέτες από κεραμικά πιάτα, χαλαρώνοντας σε ολοκαίνουρια δέντρα και ακόμη κοιμώμενο στο κρεβάτι το βράδυ.
Μπορεί να υπάρχει μόνο μια εξήγηση γι’ αυτή την αλλαγή: το παράσιτο της γάτας ελέγχει τον εγκέφαλο του πατέρα μου.
Τι είναι το “παράσιτο της γάτας;”
To Toxoplasma gondii (T. gondii) είναι ένα πρωτόζωο μονοκύτταρο παράσιτο που μολύνει τα περισσότερα από τα θερμόαιμα ζώα και προκαλεί την ασθένεια τοξοπλάσμωση. Το 2014 η New York Times το αποκάλεσε ως ένα από τα πιο αποτελεσματικά παράσιτα στον Πλανήτη.
Αποδείχτηκε ότι οι γάτες είναι εξαιρετικά σημαντικές για τον κύκλο ζωής του παρασίτου: μπορεί να αναπαραχθεί μόνο στα έντερα των αιλουροειδών. Όπως εξηγεί η Ney York Times, “τα παράσιτα παράγουν κύστες που απελευθερώνονται από τη γάτα με τα περιττώματά της; μόλις βρεθεί στο χώμα, οι κύστες μολύνουν νέους ξενιστές.” Από εκεί το παράσιτο επιστρέφει στη γάτα μέσα από τα θύματά της.
Εδώ είναι που τα πράγματα γίνονται ενδιαφέροντα: μελέτες δείχνουν ότι το παράσιτο αλλάζει τη συμπεριφορά των ζώων που μολύνει. Για παράδειγμα, τα τρωκτικά έχουν εξελιχθεί για να αποφεύγουν την οσμή της γάτας όσο περισσότερο μπορούν με σκοπό να μη φαγωθούν, αλλά από τη στιγμή που μολυνθούν με το παράσιτο, πολλά χάνουν το φυσικό φόβο που έχουν για τις γάτες. Σε ορισμένες στιγμές φαίνονται σαν να ελκύονται μάλιστα από αυτές. Το παράσιτο επηρεάζει τη συμπεριφορά τους και τους εκθέτει στον κίνδυνο.
Πώς το τοξόπλασμα επηρεάζει τα ζώα (περιλαμβανομένης και της γάτας σας)
Τα τελευταία χρόνια, μελέτες έχουν δείξει ότι η τοξοπλάσμωση μπορεί να προκαλέσει συμπεριφορικές αλλαγές σε μωρά ύαινας, οδηγώντας τα να ρισκάρουν περισσότερο την επίθεση από λιοντάρια. Και στη Χαβάη η τοξοπλάσμωση είναι η κυρίαρχη αιτία θνητότητας για την υπό εξαφάνιση φώκια μοναχό.
Όπως εξηγεί ο Δρ. Μικέλ Ντελγκάδο “η τοξοπλάσμωση είναι ένα πρόβλημα για αρκετά είδη συμπεριλαμβανομένων και των θαλάσσιων θηλαστικών, όπως οι φώκιες και οι ενυδρίδες.” Μία πρόσφατη μελέτη δείχνει ότι μέρη με υψηλότερα ποσοστά ανθρώπινα πληθυσμού παρουσιάζουν περισσότερες περιπτώσεις μόλυνσης με το παράσιτο. Γιατί; Γιατί περισσότεροι άνθρωποι σημαίνει περισσότερες περιπλανώμενες γάτες στην περιοχή που αφήνουν τα περιττώματά τους εκεί έξω. Αυτά τα περιττώματα, γεμάτα με αυγά του παρασίτου, μεταφέρονται μέσω του χώματος και του νερού της βροχής σε ευάλωτα θαλάσσια ζώα.
Αν και οι περισσότερες οικόσιτες γάτες έχουν το παράσιτο σύμφωνα με το Κτηνιατρικό Κολέγιο του Cornell, “το παράσιτο σπάνια προκαλεί κλινική διαταραχή σε αυτές.” Αλλά μπορείτε να προστατέψετε την εξωτερική άγρια ζωή κρατώντας τις γάτες στο εσωτερικό (που έχει το πρόσθετο μπόνους ότι βοηθάει στο να ζουν περισσότερα χρόνια!) και προσεκτικά αφαιρώντας τα περιττώματά τους. “Τα περιττώματα πρέπει να πετώνται σε σκουπιδοτενεκέ και όχι στην τουαλέτα,” λέει ο Δρ. Ντελγκάδο. “Το να τα πετάτε στο νερό μπορεί να οδηγήσει σε μόλυνση του νερού που εξαπλώνεται σε άλλα είδη.”
Είναι επίσης πολύ καλή ιδέα να ψεκάζετε ή να στειρώνετε τις γάτες σας.
Μπορεί η τοξοπλάσμωση να επηρεάσει τον ανθρώπινο εγκέφαλο;
Στο γνωστό άρθρο “How Your Cat Is Making You Crazy,” που δημοσιεύτηκε από την Ατλάντικ το 2012, η επιστήμων Kathleen McAuliffe ανέφερε το τον Τσέχο επιστήμονα ο οποίος υπέθεσε ότι το παράσιτο ίσως αλλάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά. Ένας άλλος επιστήμονας που αναφέρθηκε στην ιστορία είπε, “ο οργανισμός ενεργοποιεί κυκλώματα στον εγκέφαλο που ασχολούνται με πρωτόγονα ένστικτα όπως ο φόβος, το άγχος και η σεξουαλική διέγερση.”
Αν κι αυτό είναι φανερό για τα τρωκτικά, οι αποδείξεις είναι λιγότερο συμπερασματικές για τους ανθρώπους. Σύμφωνα με το παραπάνω άρθρο υπάρχουν κάποιες αποδείξεις ότι οι άντρες που μεταφέρουν το παράσιτο είναι “περισσότερο εσωστρεφείς, καχύποπτοι, μη συναισθανόμενοι τη γνώμη των άλλων και προδιατεθειμένοι να αγνοούν τους κανόνες.” Οι γυναίκες που κουβαλούν το παράσιτο, από την άλλη πλευράς είναι πιο εξωστρεφείς, πιο έμπιστες, ενσυνείδητες και σύμφωνες με τους κανόνες απ’ ό,τι όσες δεν επηρεάζονται από το παράσιτο. Παρόλα αυτά ο Δρ. Φλέργκ παραδέχεται, “οι επιδράσεις του παρασίτου στην προσωπικότητα είναι πολύ υπόρρητες.”
Τα τελευταία 5 με δέκα χρόνια δεν υπάρχουν πολλές έρευνες που να υποστηρίζουν την εκδοχή ότι το παράσιτο επηρεάζει και αλλάζει την ανθρώπινη συμπεριφορά, όπως κάνει με τα ζώα.
Πώς να γνωρίζετε εάν έχετε τοξοπλάσμωση (και τι να κάνετε γι’ αυτό)
Το κέντρο για έλεγχο της ασθένειας (Center for Disease Control) εκτιμά ότι στην Αμερική “1% του πληθυσμού από έξι χρονών και πάνω έχουν μολυνθεί με Τοξόπλασμα.” Στις αναπτυσσόμενες χώρες, η μόλυνση φτάνει το 60%, ειδικά σε μέρη με ζεστά, υγρά κλίματα. Με άλλα λόγια, εκατομμύρια άνθρωποι στον κόσμο κουβαλούν το παράσιτο –αλλά οι περισσότεροι από αυτούς δε βιώνουν επιδράσεις.
Όπως εξηγεί ο Δρ. Ντελγκάδο, η πλειονότητα των ανθρώπων που μεταφέρουν το Τοξόπλασμα έχουν ασυμπτωματική μόλυνση. Αν αναπτύσσονται συμπτώματα, θα αντικατόπτριζαν μία ήρεμη γρίπη –πόνοι στους μυς και ευαίσθητες λεμφαδένες- και το πιο πιθανό θα τελείωνε σε λίγες βδομάδες.
Όσοι είναι έγκυοι ή έχουν αδύναμο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο πιθανό να νοσήσουν, αλλά αυτό δε σημαίνει ότι δεν πρέπει να έχουν γάτες. Όπως, όλοι οι άλλοι πρέπει να προσέχουν ιδιαίτερα με τα περιττώματα των κατοικίδιών τους. Ο Δρ. Ντελγκάδο εξηγεί, “επειδή παίρνει περίπου 24 ώρες για τα παράσιτα Τοξοπλάσματα να γίνουν ενεργά στα περιττώματα, οι ιδιοκτήτες γάτας δεν θα έχουν πρόβλημα αν διώχνουν με ένα φτιάρι τα περιττώματα στο κουτί δύο φορές την ημέρα, που προτείνω ούτως ή άλλως. Αν κάποιος είναι σε γκρουπ επικινδυνότητας, μπορούν να φοράνε γάντια ή να ρωτήσουν κάποιον άλλο στο νοικοκυριό να καθαρίσει το κουτί με τα περιττώματα.”
Ελέγχουν οι γάτες τον εγκέφαλό μας ή όχι;
Όπως λέει ο Δρ. Ντελγκάδο “Οι άνθρωποι είναι πιο πιθανό να κολλήσουν τοξοπλάσμωση από ωμό κρέας παρά από γάτες.”
Έτσι, περισσότερες πιθανότητες υπάρχουν ο πατέρας μου να μην άλλαξε συμπεριφορά λόγω ενός μονοκύτταρου παράσιτου, αλλά επειδή τα γατάκια είναι πολύ γλυκά ούτως ή άλλως. Υποθέτω ότι όντως οι γάτες ελέγχουν έτσι το μυαλό μας, αλλά όχι εξαιτίας του παράσιτου.
